Qeveria dhe Komisioni Shtetëror i Zgjedhjeve (KSHZ) humbën në gjykatë kundër një grupi të qytetarëve me aftësi të kufizuara fizike me të drejtë vote, të cilët nuk u lejuan të votojnë as në zgjedhjet e fundit. Grupi, me ndihmën e Komitetit të Helsinkit për të Drejtat dhe Liritë e Njeriut, paditi Qeverinë dhe KSHZ-në, dhe Gjykata Civile e Shkupit konstatoi se të pandehurit kanë kryer diskriminim të drejtpërdrejtë ndaj personave me aftësi të kufizuara në ushtrimin e të drejtës së tyre të votës. Ata diskriminuan shumë persona me karroca me rrota, me mjete të tjera lëvizëse, pastaj të verbër dhe me lloje të tjera të paaftësive fizike dhe mendore, nuk u siguruan qasje dhe kushte për të votuar, duke ua hequr atë të drejtën e garantuar me kushtetutë.
Gjykata urdhëroi Qeverinë dhe Komisionin Shtetëror të Zgjedhjeve, në një format të aksesueshëm, të publikojnë në media dispozitivin e vendimit, i cili vërteton se kanë kryer diskriminim të drejtpërdrejtë ndaj personave me aftësi të kufizuar në ushtrimin e të drejtës së tyre për të votuar dhe pjesëmarrjen aktive në jetën politike, brenda 15 ditëve pas plotfuqishmërisë së aktgjykimit.
“Gjykata Themelore Civile Shkup ka konstatuar se Qeveria e Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe Komisioni Shtetëror i Zgjedhjeve kanë kryer diskriminim të drejtpërdrejtë ndaj personave me aftësi të kufizuara në ushtrimin e të drejtës së tyre të votës. Gjykata ka konstatuar se diskriminimi i drejtpërdrejtë është kryer duke mos marrë masa për përshtatjen e infrastrukturës dhe hapësirës pranë dhe brenda një pjese të qendrave të votimit dhe ka shkelur parimin e përshtatjes së duhur. Në këtë mënyrë, të pandehurit ua pamundësuan personave me aftësi të kufizuara të ushtrojnë të drejtën e votës dhe në këtë mënyrë penguan pjesëmarrjen aktive të personave me aftësi të kufizuara në jetën politike të shtetit”, thonë nga Komiteti i Helsinkit.
Kryesorja është se Gjykata obligoi Qeverinë dhe Komisionin Shtetëror të Zgjedhjeve, deri në shpalljen e zgjedhjeve të ardhshme, në qendrat e votimit ku kjo nuk ka qenë e mundur deri më tani, të sigurojnë:
– aksesueshmëri, rrugë të sheshta, hapësira të parkimit të shënuara siç duhet me ngjyra me kontrast të lartë, vendosje të tabelave dhe numrave në një vend të dukshëm në një format më të madh me kontrast të lartë ose sinjalizim zanor në qendrat e votimit;
– aksesueshmëri në sallën e votimit duke vendosur parmakë përgjatë shkallëve dhe mureve, duke instaluar rampa hyrëse, hyrje më të gjera, ashensor të aksesueshëm ose platforma të niveluara dhe me shkallë;
– aksesueshmëri në dhomën e votimit, ndriçim të barabartë të saj, rishpërndarje të mobiljeve për një mundësi më të madhe lëvizjeje; vendosje e ekraneve të votimit të përshtatura siç duhet dhe vendosje e kutisë së votimit në një lartësi të përshtatshme për personat me aftësi të kufizuara fizike.
Gjykata Themelore Civile e ka marrë këtë aktgjykim pasi Komiteti i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut, përmes avokates Pavlina Zefiq, ka ngritur padi për mbrojtje nga diskriminimi në interes të publikut (actio popularis) më 1 shkurt 2021. Procedura është realizuar në kuadër të projektit “Mbështetje për Maqedoninë e Veriut në avancimin e sundimit të ligjit dhe të drejtave të njeriut”, të cilin Komiteti i Helsinkit për të Drejtat e Njeriut e ka zbatuar në vitin 2020 me mbështetjen financiare të Misionit të OSBE-së në Shkup.
Disa nga shkeljet e deklaruara në padi, të konstatuara pas hulumtimeve dhe kontrolleve të kryera, tregojnë se disa nga qendrat e votimit nuk kanë hapësirë parkimi, vetëm një pjesë e vogël e atyre qendrave të votimit me parkim të disponueshëm kanë shenjë për personat me aftësi të kufizuara. Një numër tejet i paktë objektesh kanë një shenjë universale për akses dhe rampë të aksesueshme, shumica e qendrave të votimit nuk kanë shkallë për të arritur në dhomën e votimit dhe shumica e objekteve nuk kanë ashensor.
Për më tepër, gjykata kontrolloi dhe konstatoi se personat me aftësi të kufizuara nuk kanë akses në informacione rreth debateve, fushatave dhe ngjarjeve politike.
Gjëja më e tmerrshme është se KSHZ-ja i trajton personat me aftësi të kufizuara si të sëmurë dhe të dobët dhe në këtë kategorizim i përfshin personat me aftësi të kufizuara shqisore. Në këtë kontekst, ai gjithashtu kufizon personat me aftësi të kufizuara intelektuale dhe psikosociale për të ushtruar të drejtën e tyre të votës, aktive dhe pasive. Nuk ka materiale dhe informacione opsionale në formë të aksesueshme për të gjithë personat me aftësi të kufizuara. Thjesht, këta qytetarë që kanë arritur moshën e pjekurisë thua se nuk ekzistojnë.
Gjykata vendosi se personat me aftësi të kufizuara nuk duhet të barazohen me personat e sëmurë dhe të pafuqishëm, të cilët për shkak të dëmtimit të shëndetit nuk kanë mundësi të hyjnë fizikisht në qendrën e votimit dhe prej aty mund të votojnë në kushte shtëpiake.
Qeveria dhe KSHZ-ja, në anën e së cilës ishte barra e provës, sipas Ligjit për Parandalimin dhe Mbrojtjen nga Diskriminimi, nuk propozuan asnjë provë për t’u mbrojtur. Ata kanë qëndruar pasivë, sepse nuk kanë bërë asgjë që nga viti 2019, kur shoqatat dhanë rekomandime për t’u siguruar personave me aftësi të kufizuara akses në qendrat e votimit.
“Në të njëjtën kohë, Gjykata thekson se në një shoqëri demokratike është e nevojshme të mbrohet e drejta e votës e personave me aftësi të kufizuara, për të mundësuar gëzimin dhe ushtrimin e kësaj të drejte dhe se rregullimet e nevojshme në qendrat e votimit, duke ofruar akses pranë dhe në objektet e votimit sipas nevojave të personave me aftësi të kufizuar, nuk paraqet ngarkesë joproporcionale apo të panevojshme”, thuhet në Komitetin e Helsinkit.
S. K. DELEVSKA
