Можеби има свои корени во научната фантастика, но мал број истражувачи постигнуваат вистински напредок обидувајќи се да создадат компјутери од живи клетки. Добредојдовте во чудниот свет на биокомпјутерството. Меѓу оние што водат на патот е група научници во Швајцарија. Еден ден, тие се надеваат дека ќе можеме да видиме центри за податоци полни со „живи“ сервери кои реплицираат аспекти од тоа како учи вештачката интелигенција (ВИ) – и би можеле да користат дел од енергијата на сегашните методи.

Тоа е визијата на д-р Фред Џордан, коосновач на лабораторијата „ФајналСпарк“. Сите сме навикнати на идеите за хардвер и софтвер во компјутерите што моментално ги користиме. Донекаде изненадувачкиот термин што д-р Џордан и другите во оваа област го користат за да се осврнат на она што го создаваат е „ветвер“ (влажна опрема). Едноставно кажано, тоа вклучува создавање неврони кои се развиваат во кластери наречени органоиди, кои пак можат да се прикачат на електроди – во кој момент може да започне процесот на обид да се користат како мини-компјутери.

Д-р Џордан признава дека, за многу луѓе, самиот концепт на биокомпјутерирање е веројатно малку чуден.

„Во научната фантастика, луѓето живеат со овие идеи доста долго време“, рече тој. „Кога ќе почнете да велите: „Ќе користам неврон како мала машина“, тоа е поинаков поглед на нашиот сопствен мозок и ве тера да се запрашате што сме“.

За „ФајналСпарк“, процесот започнува со матични клетки добиени од клетки од човечка кожа, кои ги купуваат од клиника во Јапонија. Вистинските донатори се анонимни. Но, можеби изненадувачки, не им недостасуваат понуди.

„Имаме многу луѓе кои ни се обраќаат“, рече тој. „Но, ние избираме само матични клетки што доаѓаат од официјални добавувачи, бидејќи квалитетот на клетките е од суштинско значење“.

Градежните блокови за биокомпјутер што растат во лабораторија. (Фото: Би-Би-Си)

Во лабораторијата, клеточниот биолог на „ФајналСпарк“, д-р Флора Броци, покжува сад што содржеше неколку мали бели сфери. Секоја мала сфера е во суштина мал, лабораториски одгледан мини-мозок, направен од живи матични клетки кои се култивирани за да станат кластери на неврони и потпорни клетки – ова се „органоидите“. Тие не се ни блиску до комплексноста на човечкиот мозок, но имаат исти градежни блокови. По процес што може да трае неколку месеци, органоидите се подготвени да се прикачат на електрода, а потоа да бидат поттикнати да одговорат на едноставни команди на тастатурата.

Ова е средство за испраќање и примање електрични сигнали, а резултатите се евидентираат на нормален компјутер поврзан со системот. Тоа е едноставен тест: притискате копче кое испраќа електричен сигнал низ електродите и ако работи (не секогаш) можете да видите мал скок на активност на екранот како одговор. Она што е прикажано е подвижен графикон што малку личи на ЕЕГ.

Електричните стимулации се важни први чекори кон поголемата цел на тимот за активирање на учењето во невроните на биокомпјутерот, за да можат на крајот да се прилагодат за извршување на задачи.

„За вештачката интелигенција, секогаш е истото“, рече д-р Џордан. „Давате некаков влезен сигнал, сакате некаков излез кој се користи. На пример, ако дадете слика од мачка, сакате излезот да каже дали е мачка“, објасни тој.

Одржувањето обичен компјутер во функција е едноставно – му треба само напојување – но што се случува со биокомпјутерите? Тоа е прашање на кое научниците сè уште немаат одговор.

„Органоидите немаат крвни садови“, рече Сајмон Шулц, професор по невротехнологија и директор на Центарот за невротехнологија на Империјал колеџ во Лондон.„Човечкиот мозок има крвни садови кои продираат низ него на повеќе нивоа и обезбедуваат хранливи материи за да го одржат во добра работа. Сè уште не знаеме како правилно да ги направиме. Значи, ова е најголемиот тековен предизвик“.

Едно е сигурно. Кога зборуваме за умирање на компјутер, со „ветвер“ тоа буквално се случува. „ФајналСпарк“ постигна одреден напредок во последните четири години: неговите органоиди сега можат да преживеат до четири месеци.

„ФајналСпарк“ не се единствените научници што работат во областа на биокомпјутерите. Австралиската фирма „Кортикал лабс“ објави во 2022 дека успеала да добие вештачки неврони за да ја играат раната компјутерска игра Понг. Во САД, истражувачите на Универзитетот „Џонс Хопкинс“, исто така, градат „мини-мозоци“ за да проучат како тие обработуваат информации – но во контекст на развој на лекови за невролошки состојби како Алцхајмерова болест и аутизам. Надежта е дека вештачката интелигенција наскоро ќе може да го подобри овој вид работа.