Кејт Марш, искусна експертка во меѓународната дигитална и медиумска индустрија, беше еден од главните говорници на Дигиталниот самит WB6 во Скопје. Со над 30-годишна кариера и искуство на високи функции во глобални компании како „Амазон“, „Ем-Џи-Ем“, „Скај“ и „Би-Би-Си“, таа денес е претседателка на Одборот на инди-гејминг компанијата „Диволвер диџитал“ и независна директорка во „Гејмс воркшоп груп“. Таа ја започна својата кариера како радионовинар, а подоцна работи и во филмската, гејминг и стриминг и индустрија. Марш е членка на Одборот на доверители на Британскиот совет и гувернерка на Универзитетот за креативни уметности.  

Во интервју за САКАМДАКАЖАМ.МК, таа зборува за вештачката интелигенција како алатка која ја подобрува човечката креативност, за предизвиците со интелектуалната сопственост и авторските права, но и за потенцијалот на малите пазари, како што е македонскиот, да се поврзат со глобалната сцена. Дополнително, дава совети за младите кои сакаат да градат кариера во креативните индустрии.  

• Вашиот говор на Дигиталниот самит е насловен „Креативноста на дигиталното“. Во ера кога вештачката интелигенција може да генерира содржина, што за вас сега значи вистинската човечка креативност во дигиталниот простор и како да ја препознаеме?

Мислам дека тоа е многу интересно прашање. Мислам дека човечката креативност е почетокот на создавањето идеја. Мислам дека креаторите можат да ја користат технологијата за да го подобрат тоа создавање идеја и навистина да засилат некои од работите што можат да ги произведат во нови сфери и нови активности. Така на пример, ако сте музичар и сакате да направите одреден тип на песна или жанр, можете да почнете со користење на генеративна вештачка интелигенција, но потоа вие надоградувате. Тоа е вашата почетна точка. И мислам дека тоа е интересно, не сум противник на вештачката интелигенција, мислам дека може да биде неверојатно корисно во развивањето нови типови на креативни потфати и мислам дека особено младите луѓе ќе ја користат вештачката интелигенција на начин кој е речиси како библиотека, ако размислувате така. Значи, изворна библиотека. На пример, ако сакам да дизајнирам нов изглед за сцена, дали сакам малку од изгледот на Дејвид Боуви, дали сакам малку од некој друг изглед? Можам да го внесам тоа во чет-бот со вештачка интелигенција и да добијам почетна точка на која потоа можам да надоградувам. Така што, мислам дека тоа е фантастичен начин на користење на вештачката интелигенција.

• За медиумската и забавната индустрија, дали вештачката интелигенција е повеќе револуционерна алатка за креаторите или закана за нивните бизнис модели и работните места? Каде ги гледате најголемите можности и најголемите ризици?

Мислам дека навистина клучната тема околу вештачката интелигенција е интелектуалната сопственост (IP) и авторските права. Затоа, мислам дека навистина станува збор за тоа како индустријата, или глобалната индустрија, навистина гледа на тоа како да го заштитите креаторот (авторот), а истовремено како да ги поттикнете другите креатори кои користат вештачка интелигенција. Значи, навистина се работи за обид да се најде тој процес на договор, ако сакате подобар опис, кој всушност може да им овозможи на креаторите некаква форма на надомест за нивната работа, ако некој модел на вештачка интелигенција можеби ја зема нивната работа за да се тренира на неа, итн. Значи, рамката сè уште не е разработена.

• Сега има многу судски спорови околу тоа.

Да, токму така. Мислам дека една идеја би можела да биде да постои некаков вид лиценцен однос помеѓу креаторот и оној што ги собира податоците. И мислам дека е интересно, ако размислите, музичката индустрија е добар модел за водич. Ако размислите како музичката индустрија, кога се појави „Напстер“, на пример, во минатото помисли: „Боже, како да ги заштитиме нашите авторски права? Како да го заштитиме нашето творештво? Како да го заштитиме за уметниците, текстописците, музичарите, а исто така и за издавачите?“. Значи, тоа беше и голем бизнис. И законот за авторски права што потоа беше донесен во многу, многу земји беше клучен за да се осигура дека уметниците ќе бидат платени. Затоа, мислам дека тоа ќе биде навистина интересен развој. Во моментов не е разработено, но мислам дека мора да постои пат каде креаторите ќе бидат наградени за својата креативност, но тоа исто така да не биде пречка за развојот на технологијата која исто така може да ја подобри креативноста.

„Сè додека имате отворен ум за можностите што ви се нудат, ‘никогаш не вели никогаш’ е секогаш добар совет, дури и ако мислите дека е нешто што не можете да го направите, но ве интересира“, вели британската експертка за дигитални индустрии. (Фото: СДК.МК)

• Помалите пазари како македонскиот, но и другите земји во регионот често имаат ограничени ресурси, но богатство од културни приказни. Каков совет би им дале на креаторите и медиумските компании во овој регион за тоа како да ги искористат дигиталните платформи за нивните приказни да бидат видени и слушнати на глобалната сцена?

Една од работите што ги покажав на Дигиталниот самит, во сесијата за креативноста на дигиталното, беше студија на случај од тројца момци од Црна Гора. Нивната игра се вика „Мрачна вера“ (Bleak Faith). И она што е навистина интересно е што тие ја развија таа игра со „Анрил енџин“ (Unreal Engine), речиси без никакви ресурси. Ја објавија на „Стим“, за глобална публика. Беше преземена од „Плејстејшн“ и „ЕксБокс“. Затоа, мислам дека тоа е навистина добар пример за тоа како малите креатори и идеите можат да најдат глобална публика преку партнерство со глобални пазари и наоѓање патишта за партнерство и со глобални партнери. Но, исто така, да останат верни на локалната содржина и релевантната содржина за вашата, и не само за вашата држава, туку можеби и за вашата демографска група. Можеби затоа што сум 25-годишно дете, сакам да кажам нешто на овој начин. Затоа мислам дека она што е навистина интересно е што дигиталното навистина, навистина им дава на она што јас го нарекувам „креатори од својата соба“ вистинска можност да се поврзат со глобалната сцена. Мислам дека тоа се гледа многу јасно во музиката, на пример, со самоиздаваштвото. Но, мислам и во гејминг индустријата, која е една од најбрзо растечките индустрии за забава на глобално ниво, особено ако сте под 40 години, што јас не сум. Но, ако размислите за гејминг индустријата, можете сами да објавувате на „Стим“.

• Вашата улога како гувернерка на Универзитетот за креативни уметности ви дава единствена перспектива за образованието. За младите луѓе овде и низ Западен Балкан, која е најважната дигитална вештина што треба да ја развиваат за да изградат кариера во креативните индустрии на иднината?

Сите дигитални вештини. Мислам дека зависи од тоа кој е вашиот интерес како креатор, на пример, или во која индустрија сакате да влезете. Но, мислам дека она што го гледаме е дека продукциските техники се спојуваат. Значи, ако размислите за употребата на „Анрил енџин“ и гејминг техниките, тие се спојуваат со виртуелната продукција. Гледате како гејминг техниките и гејминг програмирањето комуницираат со виртуелна продукција, виртуелна реалност, волумени, ЛЕД екрани. Значи, ако размислите за некои од клучните ТВ и филмски франшизи, работи како „Мандaлоријан“. Ќе покажам клип од „Куќа на змејовите“ од човекот од „Пиксомодно“, компанијата на „Сони“.  Многу од тие врвни филмски и ТВ серии користат виртуелна продукција на ист начин како што игрите користат виртуелна продукција. Значи, мислам дека станува збор за бази на вештини. За да се продуцира тој клип од „Куќа на змејовите“ и змејовите што дишат оган во таа фантастична сцена од втората сезона, за да се состави тоа, треба да бидете сценограф. Потребен ви е ригинг. Треба да сте инженер. Треба да сте инженер за осветлување. Исто така, треба да знаете да користите софтвер. Треба да размислувате за користење на „Анрил“. Исто така, ви треба безбедност и здравје при работа. Има и глума. И има и клучна, во основа, само општа режија како што нормално би имале на снимање на локација, и експертиза за камери, и роботика. Значи, основите на вештините, ако размислувате да влезете во креативната индустрија, треба да бидете практични од типот „Сакам да бидам инженер за осветлување“ до „Ќе го создадам новиот софтвер што ќе ја создаде новата виртуелна реалност за ‘Мета’“. Затоа мислам дека широчината на потенцијалот за вештини и вработување во креативните индустрии е огромна. Мислам дека клучната работа е да се обезбеди обука од рана возраст. На пример, Британскиот совет е вклучен во училиштата на 21. век, во вистинско промовирање на вештините за кодирање кај деца од 11 до 15 години. И тоа е неверојатно важно, да се започне млад. И потоа, ако сакате да продолжите со високо образование, како на Универзитетот за креативни уметности, и очигледно универзитетите овде, да размислувате за тоа кои се практичните, го користам зборот практични, практични вештини што ви се потребни за да имате успешна кариера од која всушност можете да живеете во креативните индустрии. И потоа да ја водите следната генерација и следната идеја за иновација што создава работи за кои сè уште не знаеме. Не знаевме ни дека ТикТок постои пред неколку години.  

• Ја започнавте кариерата како радионовинарка, а оттогаш направивте кариера во гејминг, филм и стриминг. Која е заедничката нишка што ги водеше вашите избори во кариерата? И каков совет би му дале на некој овде денес кој сака да изгради слично динамична и влијателна кариера?

Отсекогаш сум билa заинтересирана за новото. И мислам дека сè додека имате отворен ум за можностите што ви се нудат, „никогаш не вели никогаш“ е секогаш добар совет, дури и ако мислите дека е нешто што не можете да го направите, но ве интересира. Мислам дека клучната нишка е веројатно водечкиот развој во забавните и креативните индустрии. Така, кога се придружив на „Би-Би-Си“, бев на терен со магнетофон со ленти, без мобилен телефон, многу одамна. Бидејќи почнав и кога немаше мобилни телефони. Значи, магнетофон со ленти, беше голем, кој требаше да го носите наоколу, без мобилен телефон и со тефтер. И мојата прва, што беше многу трагична приказна, беше железничка несреќа, морав да одам и да најдам локална куќа, да тропнам на вратата, да разговарам со госпоѓата во куќата и да кажам: „Може ли да го позајмам вашиот телефон?“. Што беше телефон на вртење. Морав да го расклопам телефонот и да го прикачам моето аудио на линијата, како стара телеграфска технологија. Ја завршив мојата кариера, кога велам завршив, мислам, последниот пат кога имав извршна улога, користејќи алгоритамско програмирање, учејќи како да правам промпт инженеринг, испорачувајќи повеќе стриминг услуги во повеќе земји од мојот лаптоп. Така што, би рекла дека клучниот совет е да останете релевантни, да продолжите да учите и да не отфрлате нов тренд, бидете отворени за него. И тоа се враќа на желбата за учење, мислам.

„Мора да постои пат каде креаторите ќе бидат наградени за својата креативност, но тоа исто така да не биде пречка за развојот на технологијата која исто така може да ја подобри креативноста“, вели Марш. (Фото: СДК.МК)

• Со подемот на дипфејк содржините со вештачка интелигенција и автоматизираната содржина, кои се најкритичните етички заштитни мерки што медиумските компании и новинарските организации треба да ги воспостават за да ја одржат довербата кај својата публика?

Леле, тоа е многу големо прашање. Мислам дека сите знаеме оти дезинформациите се навистина клучен проблем на интернет. Мислам на јасното означување, значи етикетирање. Една од работите што ги правев пред некое време е што работев многу на првите пласирања на производи во ТВ и филм. И клучната работа за тоа беше што, всушност, научивме како да означуваме, за луѓето да знаат дека станува збор за пласирање на производ. Затоа, мислам дека означувањето е важно. Мислам дека доверливите извори на информации се неверојатно важни. Затоа, сè уште апсолутно цврсто верувам во новинарскиот принцип на два, три извори. Мислам дека понекогаш е многу тешко да се излезе од сопствената ехо-комора. И повторно, станува збор за учење и објаснување дека ова е околината со која комуницирате. На пример, ако сега внесам нешто во мојот пребарувач, веројатно на врвот ќе добијам одговор од вештачка интелигенција. Значи, дали е тоа вистинско? Дали е целосно точно? Дали се тоа сите факти? Значи, станува збор за свесност дека мора да размислувате за информациите и тоа е тешко, особено ако многу луѓе прават работи брзо и во од, на своите мобилни телефони. Затоа мислам дека тоа е навистина тешко. Но, мислам дека означувањето и отвореноста се најважната работа. Мислам дека е многу тешко понекогаш да ги извадите луѓето од нивната ехо-комора. И не знам кое е решението за тоа. 

• Од вашата меѓународна гледна точка, кои уникатни предности или неискористен потенцијал гледате во креативните и технолошките сектори на Западен Балкан?

Мислам дека она што е интересно е што се чини оти постои вистинска желба за креативност. И фактот што, штотуку зборував за „Мрачна вера“ (Bleak Faith), фактот што тројца момци од различни дисциплини, мислам архитект и програмер, сакаа сами да го направат тоа, е добар знак. И мислам дека ако креативците се толку страсни да го прават тоа сами, тоа е навистина добра почетна точка. Така, особено во гејминг секторот, гледаме голем придонес од Западен Балкан во некои ААА и блокбастер игри, на пример, и некои навистина талентирани студија за визуелни ефекти (FX). И мислам дека станува збор за градење глас и веројатно градење заедно во соработка меѓу земјите. Секогаш можете да создадете малку повеќе врева кога сте поголеми од збирот на вашите делови. И мислам дека она што е навистина интересно, и возбудена сум што сум дел од тоа, е учеството на Дигиталниот самит, кој ги обединува сите шест земји од Западен Балкан во соработка како дел од Берлинскиот процес. И фактот што тоа продолжува на годишно ниво е навистина важен. Значи, станува збор за добивање веројатно посилен глас, а можете да бидете погласни ако сте заедно.

М. ИЛИОСКИ