Shteti vazhdon të keqtrajtojë familjen e maturantit Toni Sali nga Shkupi, djali që vdiq para një muaj pa një numër amë, pa certifikatë lindjeje, pa letërnjoftim, pa librezë shëndetësore. Gjykata e shkallës së dytë për zgjidhjen e lëndëve administrative, e cila shkeli afatet ndërsa ai ishte gjallë dhe nuk iu përgjigj thirrjes së Tonit, “u zgjua” pasi mësoi se nëna kishte ngritur një padi kundër saj për heshtje dhe mosveprim në lidhje me çështjen e djalit të saj.

Pavarësisht shkeljes së të gjitha afateve ligjore për përgjigje, Komisioni i shkallës së dytë tani po i përgjigjet djalit të vdekur, duke ia kthyer çështjen përsëri Drejtorisë së librave amë, e cila nuk i dha atij një certifikatë. Me këtë gjë bllokohet nëna përpara se Gjykata administrative të përpiqet të kërkojë drejtësi dhe pas vdekjes fëmija i saj të marrë një numër të sigurimeve shoqërore dhe certifikatë vdekjeje.

Pa një numër personal të identifikimit, ajo nuk mund të lëshojë as një certifikatë vdekjeje për fëmijën.

“Ky vendim i organit të shkallës së dytë aksidentalisht ose qëllimisht pason ngritjen e një padie administrative nga nëna e Toni Salit, një marrëveshje e cila u ngrit pikërisht për shkak të heshtjes së organit të shkallës së dytë. Në procesin gjyqësor administrativ thuhej se Toni Sali kishte vdekur dhe se nëna e tij kishte një interes ligjor për të kërkuar regjistrim pas vdekjes në regjistrin e lindjeve dhe më pas në regjistrin e vdekjeve. Pikërisht për shkak të zhvillimit të ri të rrethanave, me këtë proces gjyqësor, Gjykatës administrative iu kërkua të vendosë në mënyrë meritore (për të mos e kthyer procedurën nga fillimi). Por tani që Komisioni i ka kthyer çështjen organit të shkallës së parë, nëna e Toni Salit ka humbur mundësinë për të kërkuar dëmshpërblim para Gjykatës Administrative në këtë pikë, dhe duhet të kalojë përsëri nëpër të njëjtat labirinte para autoriteteve më të ulëta. “Sinqerisht, do të kishte qenë më mirë që Komisioni të vazhdojë të heshtë dhe të lejojë nënën të kalojë instancat para gjykatave vendase sa më shpejt të jetë e mundur dhe më në fund të kërkojë drejtësi para Gjykatës në Strasburg,” tha avokatja e familjes Tamara Slaveska- Apostolovski, e cila ngriti një proces gjyqësor kundër Komisionit të shkallës së dytë.

Slaveska-Apostolovski është e indinjuar për atë që aparati shtetëror po u bën njerëzve shoqërisht të rrezikuar në Maqedoni.

Rasti i Toni Salit ekspozoi edhe një herë të gjitha anomalitë e sistemit gjyqësor: shkeljen e afateve ligjore për zbatim dhe vendim, interpretimin formal të ligjeve dhe shpalljen e jokompetencës nga të gjitha organet përkatëse të përfshira në rast. “Edhe një herë, kjo çështje ka treguar se pikërisht këto dobësi prekin në mënyrë disproporcionale kategoritë e rrezikuara të qytetarëve, veçanërisht ata që janë të padukshëm ligjërisht”, tha avokatja, e cila i është dhënë familjes së Toni Salit si ndihmë juridike falas nga Ministria e drejtësisë.

Komisioni i shkallës së dytë udhëzoi Drejtorinë e librave amë të presë rezultatin e procedurës civile për krijimin e atësisë. Por, për ta bërë paradoksin më të madh, gjykata civile ndërkohë ishte më e shpejtë në vendosje, kështu që ajo u deklarua juridikisht jokompetente për të vepruar në një padi të një personi i cili nuk është i regjistruar, i cili sipas Slaveska-Apostolovski, është një shkelje serioze e të drejtës të aksesit në gjykatë dhe të drejtës së mosdiskriminimit të personave pa status të rregulluar juridik.

As organi administrativ dhe as gjykata civile nuk konsiderohen kompetente për të vendosur për kërkesat e paraqitura në momentin e caktuar.

“Si gjykata civile ashtu edhe organet administrative kanë dështuar plotësisht në çështjen e tij. Gjykata civile që nuk e njohu nevojën për një vendim përfundimtar që do të ishte bazë për regjistrimin e personit në evidencat amë dhe organet administrative që prisnin më shumë se 3 vjet për të referuar personin tashmë të vdekur në proces gjyqësor, gjë që mund të bëhej shumë më herët”, tha ajo.

Është tragjike që në një operacion në dukje i thjeshtë – regjistrimi në librin amë, me të cilin çdo qytetar do të vijë në kontakt në mënyrë të pashmangshme gjatë jetës së tij, është i ngarkuar me formalitete të tepërta dhe veprime diskrete të zyrtarëve, të cilët nuk kanë as vullnet dhe as interes për të përmirësuar kapacitetet e tyre për të aplikuar një perspektivë më të gjerë të mbrojtjes së të drejtave të njeriut, shprehet Slaveska-Apostolovski.

“Ne i ndryshuam ligjet, i përmirësuam ato, por praktika mbeti e njëjtë,” tha ajo me keqardhje.

“Unë i bëj thirrje Ministrisë së drejtësisë që të veprojë sa më shpejt që të jetë e mundur në lidhje me kërkesën për mbikëqyrje të punës së Drejtorisë së librave amë, e paraqitur nga Komiteti i Helsinkit në këtë rast, dhe nëse konstatohen parregullsi të zyrtarëve, të ndëshkohen sipas nevojës”, tha avokatja e djalit të ndjerë.

Drejtoria e librave amë me drejtorin Bujar Dardishta, kushtëzoi Toni Salin që të shkruajë si baba një person që nuk është babai i tij, në vend të babait biologjik, në mënyrë që të merrte certifikatë.  Të tilla kanë qenë ligjet, dhe administrata ka funksionuar sipas ligjit.

Problemi i Drejtorisë për të lëshuar një certifikatë lindje për Tonin është se ai ka lindur në kohën kur nëna e tij nuk e kishte prishur ende martesën e saj me një shtetas bullgar, me të cilin ajo nuk kishte kontaktuar për një kohë të gjatë. Vëllai dhe motra e tij e madhe kanë lindur në të njëjtat rrethana, por në Serbi, ata gjithashtu kanë certifikata lindje, sipas nënës dhe babait të tyre biologjik.

Edhe pse Toni lindi në një spital shtetëror në Shkup, me ditën dhe orën e lindjes, me dy prindër të gjallë biologjikë, që do të thotë me të gjitha kushtet për të marrë një numër të sigurimeve shoqërore dhe certifikatë lindjeje, administrata nuk e futi atë në regjistrin e lindjeve deri në momentin e fundit.

Asaj nuk i mjaftonte as fakti që në vitin 2004, kur Toni ishte 2 vjeç, nëna e tij u nda nga shtetasi bullgar. Sipas ligjeve tona, personi i panjohur është dashur të regjistrohet si babai biologjik (që do të thotë të qëndrojë në certifikatën e lindjes) që t’i jepej, diçka që Toni Sali nuk e pranoi kurrë.

Ministria e drejtësisë po vepron sipas raportit nga nëna e Toni Salit, asnjë përgjegjësi nuk është ende e përcaktuar.

“Ministria e drejtësisë vepron në bazë të kërkesës për mbikëqyrje të punës së Drejtorisë së librave amë, në lidhje me rastin e Toni Salit. “Pozicioni i Ministrisë së drejtësisë është që interesi i fëmijës duhet të ishte vendosur mbi gjithçka dhe pikërisht për këto arsye ajo filloi dhe miratoi ndihmë juridike falas për të zgjidhur këtë çështje,” thanë nga Ministria e drejtësisë.

S. K. DELEVSKA