„Кога во 1979 на македонски јазик излезе романот ‘Алексис Зорбас’ од Никос Казанѕакис, беше толку популарен што на улица ме викаа Зорбас“, рече вчера македонскиот писател Паскал Гилевски, автор на првиот превод на романот на Никос Казанѕакис, најзначајниот автор на модерната грчка литература, на одбележувањето на 140-годишнината од неговото раѓање.
Настанот во Деканатот на Филозофскиот факултет на УКИМ го организираа Грчката амбасада во Скопје, Институтот за класични студии на Филозофскиот факултет и Меѓународното друштво на пријатели на Никос Казанѕакис (ΔΕΦΝΚ).
Казанѕакис се прослави со романот „Алексис Зорбас“, а инспирацијата за овој роман бил Јоргос (Алексис) Зорбас, кој речиси две децении, од 1922 до смртта во 1941 година, живеел во Скопје, заедно со ќерка му. Бил погребан во близина на Скопје, за подоцна неговите останки да бидат префрлени во семејната гробница во Бутел. Според романот на Казанѕакис е снимен и легендарниот филм „Гркот Зорба“ од 1964.
„Ме интересираше јазикот и стилот на Казанѕакис. Неговата вредност сѐ повеќе расте и расте, а за тоа придонесе и филмот за Зорбас. Но, тоа што го направи Казанѕакис со Зорбас, според мене , е меѓу десетте романи на 20. век“, кажа Гилевски.
Јоргос Стасинакис, деканот Ратко Дуев и амбасадорка Софија Филипиду на настанот на Филозофскиот факултет. (Фото: К. Попов)
Според претседателот на Меѓународното друштво, Јоргос Стасинакис, Казанѕакис е безвременски и универзален автор, филозоф, преведувач и поет.
„Патувал многу, не дошол во Скопје, но бил во Словенија. Се запознал со Зорба на Света Гора. Казанѕакис сакаше да биде Зорба. Беше интелектуалец наспрема обичен работник. Пред Втората светска војна, кога Бугарите убиле некој Грк, Зорбас отишол и го убил попот. Следниот ден се сретнал со децата што проселе и ги прашал зошто плачат, а тие му одговориле: ‘Затоа што некој го уби нашиот татко’. А тоа, всушност, беше Зорбас. Им даде сѐ што имаше и тогаш кажа дека не постојат Бугари, Турци, Грци, туку постојат луѓе, добри или лоши. И Далај Лама ја зеде оваа негова фраза и врз нејзина основа напиша книга“, кажа Стасинакис.
Амбасадорката на Грција, Софија Филипиду говореше за Казанѕакис и за неговата личност како филозоф и улогата како хуманист и космополит, а деканот Ратко Дуев реле дека неслучајно Филозофскиот факултет е домаќин на настанот, со оглед на тоа дека Казанѕакис бил филозоф и докторирал на тема за филозофијата на Ниче.
„Врската што ги спојува Македонија и Грција е Алексис Зорбас – фиктивниот лик инспириран од Јоргос Зорба, кој крајот на својот живот го поминал во Скопје и тука се наоѓа неговото вечно почивалиште. Ова е дел од циклус настани што ги договоривме со Амбасадата за да почнеме да ги градиме мостовите. Ние сме толку културно блиски, традицијата и менталитетот ни се многу повеќе заеднички отколку што имаме разлики. За жал, досега некако мижевме на заедништвото, а со отворени очи повеќе гледавме на она што нѐ разделува. Сега влегуваме во нова етапа и овој настан за ликот и делото на Никос Казанѕакис е отпочнување на градењето мостови меѓу двете земји и двата народа коишто ќе продолжат и во иднина. Се надевам дека одбележувањето јубилеи на значајни личности многу повеќе ќе придонесе за афирмација на близината отколку на разликите“, рече деканот Дуев.
Партнерката на поранешниот грчки премиер Алексис Ципрас, Перистера Бети Базијана, положи цвеќе на гробот на Гркот Зорба на скопските гробишта Бутел за време на посетата на грчката делегација во април 2019. (Фото: МИА)
Настанот беше дел од Меѓународната научна конференција „Средби и текстови на Казанѕакис за странски писатели и уметници“, во чест на 140 години од неговото раѓање и 35 години од формирањето на Меѓународното друштво на пријатели на Никос Казанѕакис.
Б. НЕСТОРОСКА
