Бил Вајола, уметник кој внесе безвременско чувство за убавина и вековна духовност во новоформираниот жанр на видеоуметност, и стана еден од највлијателните и најпопуларните уметници на медиумот, почина вчера во својот дом во Лонг Бич, Калифорнија. Имаше 73 години. Почина од компликации на Алцхајмеровата болест во рана фаза, рече Кира Перов, неговата сопруга, директорка на студио и уметничка соработничка.
Кога уметниците штотуку почнаа да работат со видео во раните 1970-ти, Вајола брзо стекна репутација на технички волшебник вешт во новите методи на снимање и монтажа. Многу од неговите рани дела ја рефлектираа фасцинацијата со специјалните ефекти. Стекнал искуство во технологијата преку работа како аудиовизуелен асистент во музеи и галерии.
Сè повеќе, неговиот интерес за зен-будизмот, исламскиот суфизам и христијанскиот мистицизам ги обликуваше неговите избори како уметник, а возбудата од мешањето со видеотехнологијата отстапи место за нејзино користење за истражување на моќта на човечката свест. Многу од неговите најмоќни дела го забавуваат текот на времето, така што гледачите стануваат мошне свесни за сопственото физичко присуство и мисли. Вајола понекогаш преземаше експлицитни религиозни теми. Во 1983, ја создаде инсталацијата „Соба за Свети Јован од крстот“, со видео и звук што ја евоцира малата ќелија во која Јован, шпански мистик од 16 век, пишувал екстатична поезија и покрај тоа што бил мачен со месеци.
Подоцна Вајола се сврте кон откритијата на природата, како во видеото од 1986 „Не знам каков сум“, на кое се прикажани нежни снимки од испилување на пиле. Повремено ги доловуваше ритмите на градот, како во видеото „Химна“ од 1983, во кое сними 11-годишно девојче како стои во станицата Јунион во Лос Анџелес и испушта продорен вресок. Тој го манипулираше нејзиниот плач така што тој се протега на повеќе октави и трае неколку минути.
Делото на Вајола доби поличен пресврт во раните 1990-ти, кога смртта на неговата мајка следеше по раѓањето на неговиот втор син. Го направи „Триптихот на Нант“ во 1992 користејќи три видеопанели: еден, лево, прикажува жена на природно породување; друг, на десната страна, ја прикажува неговата мајка на смртна постела во старечки дом (рана употреба на неговите домашни видеоснимки); а третиот, во центарот, покажува целосно облечен човек кој лебди во вода како да е фатен, како што рече Вајола, во „неодреден, засенчен простор, застанат помеѓу раѓањето и смртта“.
Вајола најде инспирација и во сликите на старите мајсторски, и создаде триптих видеа кои изгледаат како модерни жртвеници и длабоко емпатични видеопортрети на поединечни мажи и жени. Критичарите ја забележаа врската. Лора Каминг, пишувајќи во „Гардијан“ во 2001, рече дека посетителите на галеријата во Лондон биле трогнати до солзи. Тој, рече таа, „ја користеше најновата технологија за да ги поттикне најстарите емоции“.
Таа го нарече „Рембрант на ерата на видеото, уметник кој направил повеќе од кој било негов современик за да ја унапреди емоционалната и естетската содржина на неговиот медиум“.
