Политичко-финансиска војна била водена преку посредници против Молдавија во 2023 и 2024. Влогот беше огромен: стратешката ориентација на земјата кон Европска Унија или кон Русија.

Преку молдавскиот проруски политичар и олигарх Илан Шор десетици милиони евра биле префрлени од Русија во Молдавија за поткуп на гласачи. Целите беа референдумот за интеграција на Молдавија во ЕУ и претседателските избори.

Откако партијата на Шор беше забранета во 2023, а банкарските канали за финансиски трансфери од Русија беа блокирани со меѓународни санкции, посредниците на Кремљ барале други начини да пренасочат огромни суми во Молдавија со цел да влијаат врз гласачите. Властите во Кишињев започнале големи истраги за овие случаи и откриле како Шор и неговите соработници ја преплавиле Молдавија со руски пари. Еден метод, претходно непознат за јавноста, вклучувал учество на приватна компанија од поранешната советска република Узбекистан, која според организацијата Фридом хаус не е слободна и демократска држава.

Фирмата се вика „Глобал солушнс“, основана од Грузиецот Гиорги Амиранашвили, кој 25 години живее во главниот град на Узбекистан, Ташкент. Тој ја отворил фирмата во 2011 со почетен капитал од милион евра, чие потекло не е познато.

Речиси веднаш потоа, Амиранашвили добил договор од државната компанија „Узтелеком“ за развој на мобилна апликација за градски водич во Ташкент. Ова бил само првиот од многуте јавни договори што следувале. Така, од своето основање, „Глобал солушнс“ функционира како дигитална гранка на узбекистанската држава.

Во 2023, „Глобал солушнс“ ја лансираше услугата за дигитално плаќање „Глобал пеј“, достапна преку апликацијата за пораки Телеграм. Од почетокот на 2024, оваа услуга се користела за трансфер на средства од Русија во Молдавија.

Според финансиските документи на молдавските власти, во првите четири месеци од 2024 биле извршени речиси илјада трансфери на молдавски сметки преку „Глобал пеј“. Примателите и износите им биле познати на властите, но имињата на плаќачите не се идентификувани бидејќи биле скриени од „Глобал пеј“.

Според истите документи, повеќето молдавски граѓани кои добиле пари од Узбекистан се со живеалиште во Гагаузија, автономен регион во Молдавија каде што се зборува руски. Тие главно биле пензионери и државни службеници. На 9 април 2024, Евгенија Гуцул, лидерката на Гагаузија, потпишала договор со руската банка „Промсвијазбанк“ (ПСВ), со кој локалните пензионери и државни службеници ќе добиваат пари од Русија секој месец. Банката била само посредник, а вистинскиот спонзор била организацијата „Евразија“, која имала само еден вработен – близок соработник на Илан Шор.

Шемата за поткуп на молдавските гласачи ја водел избеганиот молдавски проруски политичар и олигарх Илан Шор (Фото: ЕПА)

За време на референдумот и претседателските избори во Молдавија во 2024, Русија и Шор се обиделе да купат 300.000 гласови, приближно 10% од гласовите. Во септември-октомври 2024, молдавската полиција документирала околу еден милион финансиски трансфери преку руската банка „ПСВ“ на 138.000 молдавски сметки. Вистинскиот број на продавачи на гласови може да биде многу поголем.

Шемата на поткупување била тестирана во мај 2023 на изборите за гувернер на Гагаузија, каде што победи Евгенија Гуцул. Истрагите покажаа дека активистите биле платени по 15.000 молдавски леи (760 евра) за да влијаат врз 30 гласачи секој.

Планот на Кремљ во 2024 речиси успеа, но молдавската полиција запленила над половина од предвидените средства. Досега се казнети 15.000 луѓе, а уште 6.000 треба да бидат повикани. Казните се до 37.000 леи (речиси 2.000 евра). Неколкумина координатори на мрежата се под кривична истрага, а некои избегале во Москва.

Следните парламентарни избори се закажани за 28 септември и можеби се најважни во историјата на Молдавија. Исходот ќе одлучи дали Молдавија ќе се приклучи на ЕУ до 2030.

Претседателката Маја Санду предупреди дека „земјата се соочува со предизвици во руски стил како никогаш досега“. По бруталното мешање на Русија во 2024, молдавскиот парламент ги зајакна своите закони и, меѓу другото, ги зголеми казните за изборна корупција.