Familjet po humbin funksionin e tyre themelor. Paqja dhe qetësia për shumë gra, fëmijë, prindër të moshuar, por edhe për burrat në dy vitet e fundit, dhe veçanërisht në muajt dhe javët e fundit, janë një shpresë gjithnjë e më e largët. Sipas statistikave në Maqedoni po ndodh një dhunë e pakontrolluar në familje.
Për shumë qytetarë, familja bëhet ferr.
Buletinet e policisë janë plot, telefonat në Qendrat për çështjet sociale dhe linjat SOS po bien. Numri i dhunës në familje është në rritje.
Të dielën në 01.15, oficerët e policisë nga policia arrestuan E.A. (27) nga fshati i Tetovës, i cili kishte rrahur nënën e tij një ditë më parë. Gruaja ishte e lënduar fizikisht dhe mendërisht. Pasi çështja të dokumentohet plotësisht, do të pasojë një propozim i duhur kundër djalit.
Pesë ditë më parë, një burrë nga Gostivari u ndalua në një stacion policie nën dyshimin e sulmit fizik të gruas së tij, dhe një bashkëqytetar u arrestua për sulmin fizik të një gruaje me të cilën ai kishte pasur më parë lidhje.
Policia e Tetovës thotë se arrestoi V.L. (37) herët në mëngjes në 3:15 të mëngjesit, pak pasi ai sulmoi fizikisht gruan e tij 29-vjeçare në shtëpinë e familjes. Pas paraqitjes, ai u ndalua në stacionin policor të Gostivarit, ku mori akuza penale për dhunë në familje.
Dhuna fizike ndaj një gruaje u raportua në një rast tjetër. Një grua 27-vjeçare nga Gostivari raportoi se ajo ishte rrahur në rrugë nga G.N. (39) nga Çegrane, Gostivar. Të dy më parë kishin qenë në një lidhje dashurie.
Është karakteristike që shumica e rasteve të dhunës në familje janë midis bashkëshortëve, të dytat me radhë janë rastet e dhunës në marrëdhëniet prind-fëmijë, anëtarëve të familjes së ngushtë, si dhe midis partnerëve.
Shumica e viktimave janë gra (bashkëshorte, nëna, vajza), dhe autorët e krimit janë burrat, djemtë, baballarët e tyre.
Por ajo që gjithashtu po merr vrull është dhuna në familje ndaj burrave. Një numër në rritje i burrave po raportojnë rrahje ose dhunë psikologjike nga gratë ose partneret e tyre. Edhe në qendrën e strehimit ka burra nën kujdes, të paaftë për t’u kthyer në shtëpi te gratë e dhunshme për të duruar çdo lloj ngacmimi prej tyre.
Sipas Dr. Andromahi Naumovska, një specialiste në psikologjinë mjekësore, kur bëhet fjalë për dhunën në familje të grave ndaj burrave, e cila ajo thotë se është shumë më pak e shpeshtë sesa dhuna e anasjelltë, viktimat zakonisht janë burra alkoolikë.
“Dhuna ndaj burrave manifestohet kryesisht në rastet e alkoolizmit të theksuar tek burri, i cili në këto situata bëhet viktimë e dhunës fizike nga gruaja,” tha ajo.
Ende flitet në Gostivar për mysafirin 60-vjeçar të paftuar në një lokal i cili rrahu burrin e saj me karrige, tavolina dhe objekte të forta para mysafirëve në restorant. Sulmi ndodhi më 13 mars. S.A. raportoi se të njëjtën ditë rreth orës 3 pasdite në një restorant në Gostivar ai ishte sulmuar fizikisht me objekte të forta nga gruaja e tij S.S. nga Gostivari. Ajo u arrestua nga policia pas sulmit dhe u akuzua për një krim të rëndë.
Më 5 të këtij muaji, në stacionin policor Aerodrom, një 32-vjeçar nga Kumanova raportoi se rreth orës 10 në shtëpinë e familjes ai ishte sulmuar fizikisht nga gruaja e tij I.K. (33) nga Shkupi. Rasti është duke u shqyrtuar.
Dr. Naumovska thotë se vendet moderne dhe bota e civilizuar në të cilën jetojmë, janë përmbytur me një valë të madhe agresioni dhe sjellje shkatërruese, humbje të shpresës, besimit dhe dashurisë për njeriun modern dhe shumë faktorë të tjerë personalë socialë.
Në vitin 2019, 573 burra thirrën policinë për të raportuar dhunën nga gratë. Sidoqoftë, në buletinet policore, si dhe në Qendrat për unë sociale, numri i grave që kanë raportuar dhunë nga burrat e tyre është më i lartë (1,414 raste). Në gjysmën e parë të vitit të kaluar, 227 burra u ankuan në polici se kishin pasur dhunë në familje kundër tyre, krahasuar me 694 gra viktima.
Një nënë dhe vajzë u arrestuan kohët e fundit dhe u sulmuan fizikisht dhe u rrahën nga ish-burri, babai i vajzës dhe partneri i tij. Sipas policisë në Tetovë, oficerët e policisë e privuan T.M. nga liria dhe nëna e saj S.S., e cila gjysmë ore më parë në një shtëpi në Gostivar e sulmoi fizikisht babanë dhe ish-burrin dhe partnerin e tij të ri. Vajza gjithashtu përdori një thikë në sulm.
Këto janë të dhëna të reja që janë ende për t’u analizuar. Por çfarë ndodh në shtëpi midis mureve, cila është arsyeja e kaq shumë zemërimeve dhe dhunës psikologjike dhe seksuale në familje?
Avokati i popullit ka numëruar dhunën e raportuar në 2 vitet e fundit dhe të dhënat janë të frikshme. U morën të gjitha rastet e raportuara për vitin 2019, si dhe ato gjatë urgjencës pandemike, nga janari deri në qershor 2020, dhe numrat janë shqetësues.
Është karakteristike që shumica e rasteve të dhunës në familje janë midis bashkëshortëve, të dytat me radhë janë rastet e dhunës në marrëdhëniet prind-fëmijë, anëtarëve të familjes së ngushtë, si dhe midis partnerëve.
Sipas stacioneve të policisë në të gjithë vendin, në vitin 2019 kishte 2,661, dhe në pesë muajt e parë të vitit 2020 1,124 viktima të dhunës në familje. Numri i grave viktima të dhunës në familje është më i lartë se numri i viktimave meshkuj, kështu që në vitin 2019 kishte 1,830 gra viktima dhe në periudhën janar – maj 2020 744 gra viktima.
Sipas moshës, numri i viktimave të dhunës në familje në vitin 2019 është 2.572 të rritur dhe 95 fëmijë, dhe në periudhën janar – maj 2020 912 të rritur dhe 42 fëmijë.
“Ekziston një ndryshim i dukshëm në numrin e viktimave të regjistruara në Qendrat për punë sociale (QPS), ku është më e ulët, dhe në stacionet e policisë, gjë që tregon nevojën për të forcuar bashkëpunimin ndërmjet tyre, në mënyrë që të raportojnë tek qendra kompetente për punë sociale për marrjen e masave urgjente për mbrojtjen e viktimës. Në fakt, është një detyrim ligjor i oficerit të policisë, në rastet kur ka një raport të dhunës në familje dhe dhunës me bazë gjinore ndaj grave”, reagoi Avokati i popullit në Raportin special për situatën e dhunës në familje në Republikën e Maqedonisë së Veriut.
Në raport, Ombudsmani arrin në përfundimin se për fat të keq, numri i fshehur ose i errët i dhunës në familje në vendin tonë është shumë, shumë më i lartë, dhe këto shifra, megjithëse të tmerrshme, janë akoma të dukshme vetëm për shkak se viktimat u inkurajuan të raportojnë dhunën në familje.
“Megjithëse sot flitet shumë për dhunën në familje si një fenomen negativ, ka akoma viktima që për arsye të ndryshme (turp shoqëror, ekonomik, komunitar, pranim i dhunës si diçka e keqe e domosdoshme’ në martesë apo lidhje jashtëmartesore etj.) ), nuk janë “ata që vendosin të raportojnë dhunën dhe të kërkojnë mbrojtje, gjë që padyshim e bën të ashtuquajturin numër të errët të rasteve të dhunës në familje shumë më të lartë se numri i rasteve të raportuara”.
Shumica e viktimave të akomoduara në strehimore janë gra, 81 gjatë vitit 2019, ndërsa burrat janë 10. Gjatë periudhës janar-maj 2020, ka 7 viktima gra dhe 5 burra.
“Analiza e të dhënave për numrin e viktimave të dhunës në familje sipas moshës, tregon se gjatë vitit 2019 171 viktima të dhunës janë fëmijë, njëri prej të cilëve ka aftësi të kufizuar, dhe nga janari deri në maj 2020 ka 96 fëmijë viktima, të cilat në përqindje përfaqësojnë 9% të viktimave gjatë vitit 2019, dhe 13% të numrit të përgjithshëm të viktimave të regjistruara në periudhën janar-maj 2020. “Analiza e të dhënave të marra gjithashtu tregoi se vajzat përfaqësohen më shumë si viktima,” paralajmëroi Avokati i popullit.
Shumica e viktimave të dhunës fizike, psikologjike, seksuale ose ekonomike në familje janë maqedonas, të ndjekur nga romë, shqiptarë, etj.
Ngacmuesit në familje janë kryesisht të shëndetshëm mendërisht, ndërsa numri i autorëve me çrregullim është i vogël. Gjatë vitit 2019, ishin gjithsej 63 autorë me aftësi të kufizuara. 44 prej tyre kanë një çrregullim psikologjik (çrregullim), ndërsa në periudhën e urgjencës për shkak të pandemisë, u numëruan 20 autorë me aftësi të kufizuara, shumica prej të cilëve përsëri me një çrregullim mendor.
Dr. Naumovska thotë se vendet moderne dhe bota e civilizuar në të cilën jetojmë, janë përmbytur me një valë të madhe agresioni dhe sjellje shkatërruese, humbje të shpresës, besimit dhe dashurisë për njeriun modern dhe shumë faktorë të tjerë personalë socialë. Pasoja më e rrezikshme e agresionit është shfaqja në dhunë.
“Sjellja agresive manifestohet në një sulm ndaj një personi tjetër, me qëllim për të shkaktuar dëm, i cili në realitet mund të shkaktohet ose jo. Në formën e saj të papërpunuar ndodh përmes shkarkimit nëpër muskuj dhe ajo rrugë mbetet si një mundësi nga mosha më e hershme deri në fund të jetës. “Me zhvillimin psikologjik, agresioni mund të manifestohet përmes fjalëve, fyerjeve, humorit, satirës dhe të ngjashme,” tha Naumovska.
Në tabelë, ajo tregon karakteristikat e autorëve të dhunës në familje. Përvoja e saj, si dhe statistikat për këtë fenomen në Maqedoninë e Veriut tregojnë se burrat mbizotërojnë dhunën ndaj grave.
Ajo që bie në sy, sipas llojit të dhunës në familje, është dhuna psikologjike (në vitin 2019 1,377, për gjysmën e parë të vitit 2020 – 488 raste), e ndjekur nga dhuna fizike, si dhe dhuna me bazë gjinore. Edhe pse në numër më të vogël, ka ende raste të dhunës seksuale (12 në 2019, me 3 për gjysmën e parë të vitit të kaluar), si dhe dhunës ekonomike.
Nga ana tjetër, analiza e të dhënave për viktimat e dhunës të marra nga stacionet e policisë dhe gjykatat tregon se kanë filluar një numër shumë i vogël i procedurave kundër autorëve të krimit.
Shumica e dënimeve janë miratuar për dhunë fizike -burgim (31 në total), pasuar nga burgim për dhunë me bazë gjinore (6 në total), dhe 2 për dhunë psikologjike. Shumica e vendimeve – gjykim i kushtëzuar për të dy periudhat u miratua për dhunë fizike (122 në total), pasuar nga dhuna me bazë gjinore (18 në total), dhe dhuna psikologjike (11 në total).
Numri i përgjithshëm i autorëve të dhunës në familje të cilët ishin përfshirë në trajtim psikosocial gjatë vitit 2019 ishte 330, ndërsa në periudhën janar-maj 2020 141.
Naumovska rendit disa karakteristika të grave si viktimat më të shumta të dhunës në familje. Ai thotë se ata janë të ndarë në mënyrë të pashmangshme, të refuzuar nga miqtë, kanë vetëvlerësim të ulët, një sistem tradicional vlerash, fatkeqësisht pranojnë përgjegjësi për abuzimin, mohojnë terrorin ndaj të cilit janë të ekspozuar, janë të varura dhe pasivisht të dëshpëruara, përdorin alkool, drogë ose vazhdimisht blejnë diçka, ata janë agresive ndaj fëmijëve, kanë ndjenjën e fajit, mendojnë se askush nuk mund t’i ndihmojë përveç tyre. Disa abuzojnë me fëmijët e tyre, kështu që familje të tilla kanë një “sistem të organizuar dhune”. Rreth 45% -59% e nënave abuzojnë me fëmijët e tyre, thotë bashkëbiseduesi.
Ndërsa dhuna në familje po bëhet më e përhapur se kurrë më parë, askush nga autoritetet nuk po flet për parandalimin ose trajtimin, as nuk po ndërmerr ndonjë veprim. Naumovska thotë se shërbimet për njohjen e dhunës në familje duhet të aktivizohen, për të punuar në terren, për të rritur nivelin e mbështetjes për viktimat, por asgjë nuk mund të arrihet pa reforma ligjore dhe policore. Duhet të prezantohen edhe programe shkollore për mbrojtjen, njohjen e dhunës dhe drejtimin e vendit ku të raportohet.
S.K. DELEVSKA
