Шеесетина значајни стари ракописи од Слепченскиот скрипториум, кој во средниот век постоел во манастирот „Св. Јован Претеча“ во Слепче, Демирхисарско, а кои своевремено биле однесени во странски држави, се вратени во дигитална форма во македонската книжевна ризница. Тоа се ракописи кои биле однесени во Бугарија и Русија, а годинава стигнаа и дигитални копии од архивот на Хрватската академија на науките и уметностите (ХАЗУ).
„Реституцијата, враќањето на однесените ракописи и други уметнички дела од манастирот е тешко остварливо, скоро невозможно. И поголеми и помоќни земји ретко кога успеваат да ги вратат своите однесени драгоцености. Но, манастирот во Слепче, со стручна помош и поддршка од Истражувачкиот центар за културно наследство ‘Цветан Грозданов’ при МАНУ, успеа во дигитална форма да донесе, односно врати околу 60 ракописи од Бугарија, Русија и од архивот на ХАЗУ во Загреб“, рече проф. д-р Сашо Цветковски од ИЦКН „Цветан Гроззданов“, раководителот на Слепченско-демирхисарската летна школа, која годинава се одржа по четврти пат.
Цветковски најави дека започнатиот процес ќе продолжи и во следните години.
Тој посочува дека во својата скоро осумвековна историја манастирот „Св. Јован Претеча“ се издигнал во еден од најстарите и најзначајни духовни, црковни и уметнички средишта во Демирхисарско, Охридската архиепископија и Македонија. Слепченскиот скрипториум е една од најамблематичните појави поврзани со книжевното наследство во Македонија од крајот на 15. век до втората половина на 17. век и го достигнал својот најголем подем кон средината и во втората половина на 16. век. Во тоа време, во манастирот интензивно се препишувале книги со богословска содржина, химнографски текстови, поучни слова и беседи и евангелија, повеќето украсени со минијатури, илуминација и орнаментика.
Во тоа време, во манастирот творел Висарион Слепченски, кој скоро 30 години заедно со своите соработници и следбеници Сисој Слепченски и Матеј Слепченски го давале главниот белег на севкупното книжевно творештво на манастирот, но и пошироко во диецезата на Охридската архиепископија. Во вековите што следуваат, книжевните раритети исчезнале, односно биле разграбани од собирачи на артефакти и однесени во туѓи библиотеки и музеи.
„Најголемиот дел од делата на Слепченскиот скрипториум е однесен во втората половина на 19. век и во почетокот на 20. век, посебно во времето на Првата светска војна“, вели Цветковски.
Денес, тие се наоѓаат во архивите, збирките и музеите во Софија, Москва, Санкт Петербург, Одеса, Загреб и Белград. Меѓу однесените ракописи има и такви кои датираат од 11-12. век, како познатиот Слепченски апостол, однесен во Москва. Библиотеката што низ вековите ја создале монасите броела 2.000 ракописи.
Ж. ЗДРАВКОВСКА
