Македонско-германскиот научник, лингвист и информатичар со турско потекло, Шинаси Деребеј по 55 години престој во странство го посети родниот град Штип каде имаше презентација на заедничкиот проект, толковен дигитален речник на македонски јазик што го работел заедно со професори и информатичари од Универзитетот „Гоце Делчев“ во Штип.
Дигиталниот речник на Шинаси датира од 2019, а тој на полето на компјутерската лингвистика работи од 2009 година.
„Се ориентирав на еден ваков проект поради тоа што јас сум роден во Штип. Мајка ми е штипјанка, а јас израснав во штипското маало Бело Брдо од каде ден денес имам повеќе пријатели и другари. Тоа не се заборава“, вели Деребеј.
На неговата интернет страница стои дека во ОУ„Димитар Влахов“ во Штип го завршил основното обрзаование, а во 1958, кога со својот брат, сестра и родителите се преселиле во Скопје, матурирал во СУ „Цветан Димов“. По скопскиот земјотрес заминал во Берлин, Германија. Информатика завршил во Дрезден, а потоа 12 години престојувал во САД каде работел за повеќе познати светски фирми за да повторно се врати па ја основал својата фирма за компјутерска лингвистика.
„Јазикот е поле кое постојано се менува, ако јазикот не се обновува тој е мртов јазик, што значи дека јазикот е жива материја, а лингвистиката е наука, а не е политика. Македонскиот јазик постои, колку и да сакаат некои да го негираат. Таа политизација не може да пројде. Нашиот дигитален речник на македонски јазик е со таков квалитет што со посебни методологии и апликации може да се определи како еден збор го користел, да речеме, Славко Јаневски, а како Петре М. Андреевски“, објаснува Шинаси.
Според него во лингвистиката постојат јазични стебла што ги одделува јазиците еден од друг и ги кажува нивните потекла, старост и автентичност. Постои и конкретна математичка компјутерска методологија која во лингвистиката и воопшто јазиците се определува што е бело, а што црно и затоа не може некој да каже дека македонскиот јазик не постои, а најмалку дека е дел од некој друг јазик.
На преставувањето на дигиталниот речник на македонскиот јазик пред штипските студенти, говорниците кажаа дека речникот на Шинаси стартувал со 75.557 зборови. Од нив 55 проценти биле именки, 25 насто глаголи, 18 проценти придавки и 5 насто прилози, а останатото од 2 проценти се извици, сврзници и слично. Но, речникот како подвижна материја, исто како и јазикот, постојано со компјутерска брзина се збогатува со нови зборови, па сето тоа прави во минатата година страницата на речникот на македонски јазик да има над 2 милиона посетители од целиот свет, вели Шинаси.
Т. ЈОВАНОВСКИ
