Нема врвна наука без финансии и нема напредно општество со маргинализирање на науката, рече денеска академик Живко Попов, новиот претседател на Македонската академија на науките и уметностите (МАНУ). Aкадемик Попов беше избран за претседател на МАНУ лани на 27 ноември, а мандатот му почна на 1 јануари годинава.

Во денешното експозе, тој кажа дека во 2023, МАНУ имала извонредно богата и содржајна научно-истражувачка и уметничка дејност со вкупно 67 проекти, навремено и успешно реализирани и покрај, како што рече, континуираниот пад на средства за основната дејност на МАНУ. И покрај „максимално лимитираните буџетски средства“, Академијата лани имала и богата издавачка дејност и објавила 24 изданија со вкупен обем од 7000 страници. Членовите учествувале на над 90 научни и стручни собири, од кои 63 во странство.

Се засилува меѓународната димензија на работата на Академијата за што, рече Попов, говори порастот за 33 отсто во однос на 2022 на приходите од донации – наменски сметки со кои се финансира научната работа, главно од меѓународни извори.

И Програмата на МАНУ за 2024, во која се предвидени 84 научно-истражувачки и уметнички проекти од различни области, ќе зависи од одобрениот буџет кој, како што соопшти Попов, за основната дејност на МАНУ е намален за повеќе од 40 отсто во однос на почетокот на претходниот мандатен период. Веројатно ќе ја ограничат и планираната обемна издавачка дејност (25 периодични и 50 посебни изданија) и поради значително намалениот износ ќе бидат принудени, рече, да направат избор на приоритетни изданија.

Соопшти дека фондот за научно-истражувачка и уметничка дејност во 2019 изнесувал 23 милиони денари, постојано се намалувал и во 2024 на Академијата и се доделени само 13 милиони денари.

„Со новото раководство ќе продолжам посветено да работам за Академијата, за понатамошно зајакнување на институционалниот капацитет на МАНУ и нејзиниот дигнитет како највисока, самостојна научна и уметничка институција која скоро 60 години е еден од главните столбови на идентитетот и државноста на македонскиот народ и деловите на другите народи“, кажа Попов.

• ПРВИОТ МАКЕДОНСКИ САМОСТОЕН ТРАНСПЛАНТАЦИСКИ ХИРУРГ, АКАДЕМИК ЖИВКО ПОПОВ, Е НОВ ПРЕТСЕДАТЕЛ НА МАНУ

Во експозето во кое зборуваше за „општествените аномалии“, академик Попов нагласи дека научно-истражувачката работа кај нас е потценета за што сведочи само 0,3 отсто издвојување за наука од БДП.

„МАНУ треба да биде обединител на општествената наука и да застане на чело на научната јавност во државата за подобрување на состојбите во науката. Исто така, мора да има главен удел и во создавањето квалитетни млади научници“, кажа тој. Додаде дека ќе се залага и за формирање посебно Министерство за наука и силен фонд за наука при Владата во кој распределбата на средствата ќе ги прави посебна експертска комисија.

Посочи и дека е потребно значително зголемување на капиталните инвестиции т.е. буџетски ставки за одржување на објектот на МАНУ изграден пред 50-ина години, ќе се залага за прием на млади членови во Академијата т.е. создавање млад научен подмладок „како гарант за иднината на науката и технолошкиот развој во државата“, како и за правно, административно и финансиско консолидирање на Академијата со цел нејзино непречено функционирање.

„Ќе продолжиме да преговараме со надлежните финансиски институции во државата со цел да добиеме буџет повисок во сите ставки, кој меѓу другото ќе овозможи повисоки лични доходи за вработените во Академијата, кои доликуваат на МАНУ“, рече Попов.

Попов се осврна на неколку, како што рече, „општествени аномалии“ и „круцијални предизвици на кои би требало да се обрне посебно внимание“ и кои, рече, се предмет на критики во годишните извештаи на Европската комисија.

Посочи на „генерална партизација“ на институциите, особено во јавната администрација. Притоа нагласи дека треба „час поскоро да се укине балансерот при вработување во институциите“ зашто со него „се испушта критериумот за квалитет и компетентност“. Предупреди и на „руинирање на здравствениот систем и политизирање на Клничкиот центар“, потценување на научно-истражувачката работа, хипертрофирана мрежа на систем на високо образование, прекумерна употреба на европското знаменце, нефункционален правосуден систем и селективна правда. Исто така, ги посочи и демографските проблеми, моноцентричниот развој на државата што предизвикува масовно доселување во главниот град и миграциите во странство посебно на млад високообразован кадар.

Нагласи дека на политиката, партиите и дневно-политичките теми не им е место во Академијата, но дека таа „не смее да молчи ако има знаење, можности и капацитет да советува и да дава стратегиски насоки“.

„Секогаш треба да е присутна и потенцирана самостојната и политички независната позиција на МАНУ. Но, за вакво нешто потребна е поголема гласност на Академијата, повеќе соопштенија, многу повеќе информации до јавноста за тоа што работи МАНУ“, рече новиот претседател.