Голема популација која отишла на печалба во Италија пред 30 и повеќе години и сега исполнува услов за пензија, не може да си го оствари правото, зашто Македонија со оваа земја на ЕУ треба да комуницира со Конвенција за социјално осигурување од 1957 година, што ја склучила Народна Федеративна Република Југославија, која не постои. Билатерален договор за социјално, пензиско, здравствено и друго осигурување, на толкава друга соработка, Македонија со Италија – нема. А вакви договори има склучено со 22 држави (Хрватска, Австрија, Германија, Словенија, Швајцарија, Турција, Бугарија, Босна, Чешка, Холандија, Полска, Романија, Луксембург, Белгија, Австралија, Црна Гора, Унгарија, Словачка, Косово, Албанија, Канада).
Покрај со Италија, вакви наследени прастари Конвенции за пензионирање, од времето кога била дел од ФНРЈ, земјава користи и со Франција, Велика Британија, Норвешка, Шведска и Данска. Комуникацијата меѓу овдешниот Фонд за пензиско и инвалидско осигурување (ПИОМ) и фондовите на овие држави кога станува збор за остварување на правото на пензија и на други социјални права на нашите иселеници, оди бавно, скоро никако.
Во САКАМДАКАЖАМ.МК се јавија македонски државјани, кои тврдат дека и над две години откако го оствариле правото за пензионирање, се мачат со бирократија и уште не може да се пензионираат.
Но, додека Фондот за пензиско и Министерството за труд и социјална политика (МТСП) велат дека проблемот е оти нема билатерални договори, иселениците тврдат дека е во неспособноста на подрачните единици на ПИОМ во градовите низ Македонија.
„Стопати купив авионска карта и дојдов да молам во Струмица за да соберам документација за работниот стаж што сум го имал овде пред да заминам на работа во Италија. Потребен ми е. Две години не можам да завршам работа, одамна требаше да добијам пензија. Од подрачното ПИОМ ми велат дека обезбедиле сè, дека испратиле кај колегите во Италија. Ваму, пак, ми викаат ‘немаме комуникација со вашето пензиско’. И што да правам сега јас?“, прашува соговорникот.
На ова, во централата на ПИОМ во Скопје одговорија дека, за жал, документацијата секој иселеник треба да си ја брка во градот каде што работел пред да замине. Но, упатија дека странките можат да се обратат и на службената е-пошта во Скопје [email protected], ако имаат проблем со подрачните единици во внатрешноста.
Министерството и ПИОМ велат дека во 2014 година бил склучен договор со италијанските власти, но нивниот Парламент не го ратификува 10 години, за што неколку пати се бараат ургенции преку амбасадата на Италија.
„Билатералниот договор за социјално осигурување склучен меѓу Република Северна Македонија и Република Италија во Скопје на 25 јули 2014 година, е ратификуван од страна на Собранието на Република Северна Македонија со донесување на Законот за ратификација на Договорот мeѓy Република Македонија и Република Италија за социјална сигурност, на седницата одржана на 27 октомври 2014 година, објавен во Службен весник на РМ на 30.10.2014 година („Службен весник на РМ” бр. 159/2014), но тој не е влезен во сила. Согласно одредбите од член 48 од Договорот, со кои се уредува влегувањето во сила на Договорот, овој договор ќе се ратификува од двете држави договорнички според соодветните процедури и инструментите за ратификација кои ќе бидат разменети во најкраток можен период и Договорот ќе влезе во сила на првиот ден од третиот месец кој следува по месецот во кој ќе се изврши размена на инструментите за ратификација и на тој датум помеѓу Република Италија и Република Северна Македонија, со што целосно ќе престане да важи Конвенцијата за социјално осигурување помеѓу Република Италија и Народна Федеративна Република Југославија, потпишана на 14 ноември 1957 година“, велат двете институции.
Патем, со овие многу потребни договори се овозможува остварување на права од социјалното осигурување на работниците, на членовите на нивните семејства, односно право на старосна, семејна и инвалидска пензија, права од здравствено осигурување на работници и корисници на пензија, како и членовите на нивните семејства, право на паричен надоместок за време на невработеност и право на детски додаток, ако работат или работеле во една или двете држави договорнички.
Преку примената на договорите се овозможува усогласување на националните законодавства, еднаков третман на лицата на кои се применува договорот, здравствена заштита, болест и мајчинство, собирање на периодите на осигурување заради остварување на права, одредби за давања во натура кои произлегуваат од здравственото осигурување и заштита, парични давање и друго. Заради практична примена, државите договорнички потпишуваат и административна спогодба за спроведување на договорот, во која се точно се утврдуваат кои се органите за врска во постапка за остварување на поедини видови на права, надлежни носители на осигурување, како и се пропишуваат двојазичните обрасци кои се разменуваат помеѓу органите за врска со размената на податоците потребни за остварување на правата на граѓаните на двете држави договорнички кои работат/ работеле на територијата на едната од државите договорнички.
„Конвенцијата со Италија е склучена во околности на различни општествени и државни уредувања, под различни социо-економски услови и околности, поради што нејзината практична имплементација е доста ограничена и создава потешкотии во процесот на координација на системите за социјално осигурување во остварувањето на правата од социјалното осигурување на граѓаните на двете држави“, велат од МТСП и од ПИОМ.
Лани по одржана средба со амбасадата на Италија, на која биле изнесени сите проблеми во постапките за остварување на правата од пензиско и инвалидското осигурување, се воспоставила електронска комуникација меѓу претставниците на надлежните министерства за социјално осигурување на двете држави. Биле споделени контактите од ПИОМ, како орган за врска во остварување на правата од пензиско и инвалидско осигурување и од италијанскиот орган за врска, кои меѓусебно ги размениле списоците со досиејата на предметите кои се спорни.
„Барањата за остварување право на пензија се поднесуваат преку надлежните институции на двете држави договорнички според постојаното место на живеење на подносителот. Целата службена комуникација се одвива преку надлежните институции, додека за одредени податоци или пак за доставување на потребна документација значајна за водење на постапката, секоја од надлежните институции се обраќа до странките на нивна домашна адреса“, упатуваат од ПИОМ, без оглед за која држава се работи.
С. К. ДЕЛЕВСКА
