Уметноста и убавината на јапонските кукли нингјо, мајсториите, пораките и значењата кои се дел од богатата јапонска култура се распослани низ витрините на Археолошкиот музеј во Скопје. До 26 април ќе трае изложбата на јапонските кукли нингјо, организирана од Јапонската фондација, Археолошкиот музеј и Амбасадата на Јапонија, со поддршка од Министерството за култура. Таа се отвори во чест на 30 години од воспоставувањето на дипломатските односи помеѓу Македонија и Јапонија.

Патувачката изложба е подготвена од Националниот музеј во Токио, од кураторот Мита Какујуки, како продолжение на нивната популарна изложба „Куклите на Јапонија: Облици на молитва, тела на љубовта“.

За Фестивалот на куклите „Хина-нингјо“ се претставуваат царот, царицата, три дами од дворот, петмина музичари и двајца министри со сите можни додатоци. Целиот сет се нарекува хина-казари. (Фото: К. Попов)

Под насловот „Нингјо“, што значи „човечка форма” на јапонски јазик, културата на куклите која опстојува низ долгата историја на Јапонија е претставена преку 67 внимателно избрани кукли, поделени на четири делоа: „Нингјо: Молитви за растот на децата“, „Нингјо како висока уметност“, „Нингјо како уметност на народот“ и „Ширењето на нингјо културата“.

„Оваа изложба претставува сеопфатен вовед во јапонската култура на кукли: од Каташиро и Амагацу, кои се сметаат за архетипи на куклите во Јапонија, преку локалните кукли кои ги одразуваат климата и анегдотите од целата земја, до куклите кои се омилени во Јапонија денес, како играчки кукли и фигури од големина, кои се високо почитувани низ целиот свет“, велат од Јапонската фондација.

Изложбата ќе трае до 26 април. (Фото: К. Попов)

Еден од главните аспекти на јапонската култура е длабочината на љубовта кон куклите. Куклите се прошириле во Јапонија особено во 17. век и можеле да се најдат во многу аспекти на секојдневниот живот, како на јапонскиот царски двор, така и меѓу обичниот народ. Покрај тоа, куклите важеле за напредни достигнувања дури и од гледна точка на модерната уметност и занаетот.

Во јапонската култура куклите се користеле и за ритуали чија цел била да се растурат несреќите кои биле пренесувани уште од античките времиња. Во 7. век биле изработувани едноставни кукли во кои се дувало со цел да бидат заштитени од несреќа во наредната година, по што биле пуштани низ реките.

Фото: К. Попов

Каташиро се хартиени кукли кои сѐ уште се користат во обредите за прочистување за истата цел во шинто  светилишта низ Јапонија. Амагацу и Хоко се кукли дизајнирани да ги заштитат бебињата од секоја несреќа која може да им се случи. Амагацу датира од царскиот двор пред повеќе од 1.000 години и обичајот бил да се протне раката на бебето низ раката на куклата пред да биде облечено.

(Фото: К. Попов)

Хинамацури (Фестивал на куклите) е Денот на девојчињата кој се слави на 3 март. На овој ден луѓето се молат за среќата и развојот на младите девојчиња. Фестивалот традиционално бил познат и како Фестивал на праските, затоа што во овој период почнуваат да цутат цветовите на дрвјата. Повеќето семејства изложуваат сет на украсни кукли за Фестивалот на куклите „Хина-нингјо“ кои ги претставуваат царот, царицата, три дами од дворот, петмина музичари и двајца министри со сите можни додатоци. Целиот сет се нарекува хина-казари. Семејствата се грижат девојчињата да ги имаат барем двете главни кукли и тие можат да се предаваат од генерација на генерација. За Хинамацури се ужива во традиционални специјалитети како хина-араре, чираши-зуши, хиши мочи и широ-заке.

Фото: К. Попов

Припадниците на високата класа и особено јапонскиот царски двор биле обожаватели на кукли со особено рафинирана изработка. Пример за тоа е гошо-нингјо во форма на бебиња, кои биле користени како подароци за време на прославите на царскиот двор, а прикажуваат желба за добро здравје. Изработени се од дрво или струготини и потоа завршени со дебела примена на бела боја направена од скршени школки, што им го дава нивниот забележителен луксузен сјај.

Фото: К. Попов

Куклите кои се користеле меѓу обичниот народ биле направени од евтини материјали како глина, хартија и дрво. Повеќето биле изработувани како хоби на паузи од работата на полиња. Сѐ уште се омилени низ Јапонија поради верувањето дека носат добро здравје и просперитет.

Куклената култура, исто така, се прошири во светот на традиционалните изведувачки уметности. Џури-нингјо се големи кукли кои се користат во традиционалниот куклен театар, Џури и тројца луѓе работат со една кукла додека раскажуваат приказна.

Фото: К. Попов

Како што Јапонија започнала да се модернизира во доцниот 19. век, уметничката вредност на куклите привремено станала помалку ценета за време на нови вредности. Околу 13.000 кукли испратени од САД како подароци за јапонските деца во 1927 го промениле овој тренд. Овие биле прифатени како таканаречени „синооки кукли” и на крајот, Јапонија испратила во САД 58 кукли специјално направени во знак на благодарност. Стилот избран во тоа време бил Ичимацу-нингјо, кој ги претставува децата во традиционална облека.

(Фото: К. Попов)

За време на производството на куклите, куклите на Хирата Гојо (1903-1981) биле од особено висок квалитет. Од друга страна е Лика-чан кукла, произведена од мека пластика од компанијата „Такара“ (денес „Томи“) во 1967, која е една од најомилените играчки во Јапонија денес. Играчката била дизајнирана да биде помала и помлада од популарните кукли Барби во САД за да бидат попознати како кукли за облекување на јапонските девојки. Истовремено, јапонската култура на колекционерски фигури, кои ги опфаќаат популарните манга и аниме ликови во три димензии, исто така стана многу обожувана и популарна низ целиот свет.

Фото: К. Попов

„Куклите нингјо имаат моќ да ги премостат разликите помеѓу расата и етничката припадност и директно да се привлечат на детето во нас и на нашата фасцинација со убавите работи. Ова е истиот дух во сите нас кој сака живот со изобилство на мир, што значи дека овие кукли, иако не можат да зборуваат, можеби се гласници кои доаѓаат да ги разбудат тие чувства и да ни го донесат тој мир. Се надевам дека љубовта кон куклите и занаетот кои траат низ долгата историја ќе продолжат да придонесуваат за мир во светот многу години што следат“, вели кураторот Какујуки.

Б. НЕСТОРОСКА