Фокусот на светот утре (27 јануари) ќе биде ставен на преостанатите преживеани од злосторствата на нацистичка Германија, кога светските лидери и членови на кралските семејства ќе им се придружат на комеморациите на 80-годишнината од ослободувањето на Аушвиц. Главните свечености се одржуваат на местото во јужна Полска каде што нацистичка Германија уби над еден милион луѓе, повеќето од нив Евреи, но и Полјаци, Роми и Синти, советски воени затвореници, левичари, геј луѓе и други кои беа цел на елиминација во расната идеологија на Адолф Хитлер.

Германците убиле 6 милиони Евреи, или две третини од сите европски Евреи, во холокаустот во Аушвиц и други логори. (Фото: АП)

Годишнината доби дополнителна трогателност поради веќе постарата возраст на преживеаните и свесноста дека наскоро ќе ги нема, иако новите војни ги прават нивните предупредувања релевантни како и секогаш.

Државниот музеј Аушвиц-Биркенау вели дека очекува околу 50 преживеани од Аушвиц и од други логори да присуствуваат на настаните утре попладне, на кои им се придружуваат политичките лидери и членовите на кралските семејства. Во оваа прилика моќниците ќе седнат и ќе ги слушаат гласовите на поранешните затвореници, додека има уште време да ги слушнеме.

Германските власти го основаа концентрациониот логор Аушвиц во 1940 во полскиот град Ошвјенќим по нивната инвазија на Полска во 1939 година. На почетокот беше логор за полски затвореници, меѓу кои и католички свештеници и членови на полскиот илегален отпор. Германците подоцна основаа околу 40 логори во областа, но најозлогласен е Биркенау, огромно место што се користело за масовни убиства во гасни комори.

Оригиналната гасна комора и крематориумот се дел од музејот во Аушвиц. (Фото: АП)

Оние кои пристигнуваа во Биркенау беа донесени во тесни возови за стока без прозорци. На озлогласената рампа, нацистите ги избираа оние што би можеле да ги користат како принудни работници. Останатите – постарите, жените, децата и бебињата – беа убиени со гас набргу по нивното пристигнување.

Севкупно, Германците убиле 6 милиони Евреи, или две третини од сите европски Евреи, во холокаустот во Аушвиц и други логори, во гета и во масовни егзекуции блиску до домовите на луѓето.

На 27 јануари 1945, руските советски трупи пристигнаа пред портите на Аушвиц и најдоа околу 7.000 слаби и изнемоштени затвореници.

Борис Полевој, дописник на советскиот весник „Правда“, кој беше прв очевидец, опиша сцена на неверојатно страдање: „Видов илјадници мачени луѓе кои Црвената армија ги спаси – луѓе толку слаби што се нишаа како гранки на ветрот, луѓе чија возраст не може да се погоди“.

Во тоа време, сојузничките трупи се движеа низ Европа во серија офанзиви против Германија. Советските трупи првпат го ослободија логорот Мајданек во близина на Лублин во јули 1944, а потоа ќе ги ослободија Аушвиц, Штутхоф и други.

Американските и британските сили, во меѓувреме, ослободија логори на запад, меѓу кои и Бухенвалд, Дахау, Маутхаузен, Берген-Белсен. По денот на ослободувањето, некои затвореници починале од болест. Многумина се соочија со тагата за убиените родители и деца, сопружници и браќа и сестри. Беа збришани цели семејства.

„За преживеаните Евреи, денот на ослободувањето е многу, многу тажен ден“, рече Хави Драјфус, историчар на холокаустот на Универзитетот во Тел Авив во неодамнешната онлајн дискусија за годишнината.