Чешка го изедначи промовирањето на комунизмот со промовирање на националсоцијализмот. Комунистичката партија во оваа земја-членка на ЕУ има десетици илјади членови и е успешна. Повеќе од триесет години по демократската „Кадифена револуција“ во ноември 1989, противниците на комунизмот побараа комунистите да бидат третирани еднакво со националсоцијалистите и сличните авторитарни идеологии, соодветно на тоа, да бидат забранети. Тоа сега и се случи: Во втората половина на јули, претседателот Петр Павел потпиша амандман на Кривичниот законик со кој јасно се изедначуваат националсоцијализмот и комунизмот во Чешка. Со потписот на претседателот заврши законодавниот процес. Новиот закон ќе стапи на сила на 1 јануари 2026.
Амандманот на законот беше инициран од граѓанското движење „Ноември сè уште не е завршен“, чиј водач е Мартин Мејстрик, студентски лидер од ерата на Кадифената револуција, а подоцна и сенатор. Историчари од чешкиот Институт за проучување на тоталитарни режими (УСТР) исто така се приклучија на иницијативата. Оваа пролет, тој беше усвоен во Домот на пратениците и во Сенатот од група пратеници и политичари од проевропската коалициска влада на премиерот Петр Фиала.
„Секој што основа, поддржува или пропагира националсоцијалистичко, комунистичко или друго движење кое докажано има за цел потиснување на човековите права и слободи или пропагира расно, етничко, национално, верско или класно непријателство или непријателство кон друга група лица, ќе се казни со затвор од една до пет години“, гласи новата формулација на член 403 од чешкиот Кривичен законик.
„Целта на предлогот беше да се елиминира очигледно неправедното разликување помеѓу двете криминални тоталитарни идеологии на 20 век“, објасни на крајот на мај Камил Недведицки, прв заменик-директор на УСТР, откако законот беше усвоен во Домот на пратениците. „И двата – националсоцијализмот и комунизмот – демонстративно имаат за цел потиснување на основните права и слободи, и логично е и праведно што чешкиот кривичен закон јасно го одразува ова“, вели Недведицки. „Не станува збор за идеологија, туку за заштита на демократската уставна држава.“
Парадоксално, Чешка, со население од десет милиони, денес е една од ретките земји во Европската Унија каде што комунистичка партија – Комунистичката партија на Бохемија и Моравија (КСЧМ) – успешно функционира повеќе од три децении. До последните парламентарни избори пред речиси четири години, КСЧМ не само што имаше пратеници во парламентот, туку од нејзините редови имаше и неколку потпретседатели на Собранието. Партијата наследничка на марксистичко-ленинистичката Комунистичка партија на Чехословачка (КСЧМ), која диктаторски владееше со земјата до 1989 година, сè уште има десетици илјади членови и, како главна сила во изборната коалиција „Стачило!“ (Доста!), влезе во Европскиот парламент по европските избори во 2024. Повеќето анкети во моментов покажуваат дека „Стачило!“ ќе ја надмине пречката од пет проценти на претстојните избори во октомври 2025.
И можеби не само тоа. Фаворитот на чешките парламентарни избори во октомври, лидерот на популистичкото движење АНО, поранешниот премиер и олигарх Андреј Бабиш, не ја исклучува можноста за формирање нова влада со Стачило!. „За мене, тие не се комунисти“, објасни Бабиш во интервју. Главен кандидат на изборната коалиција е лидерката на Комунистичката партија и европратеничка Катерина Конечна.
Новиот закон би можел да доведе до забрана на самата КСЧМ, како во случајот со чешката Работничка партија, која беше забранета и распуштена во 2010 година поради нејзината докажана националсоцијалистичка идеологија. Лидерката на КСЧМ, Катерина Конечна, за Дојче веле (ДВ) изјави дека сегашниот амандман на законот, кој беше применет тогаш, е политички напад од страна на владејачката коалиција врз нејзината партија.
„Станува збор за систематски обид на антисоцијалната, корумпирана влада на Петр Фиала да ги замолчи своите најгласни критичари. Тоа дефинитивно нема место во демократско општество“, вели Конечна. Таа, исто така, смета дека е „забавно“ што законот е потпишан од Петр Павел „кој самиот беше член на Комунистичката партија на Чешка (КСЧ), дури и истакнат член“.
Чешкиот претседател Павел, професионален војник, навистина беше член на тогашната владејачка партија до крајот на комунистичкото владеење во 1989 година.
„Тоа беше одлука на која, гледано од сегашен агол и со знаењето што го имам денес, дефинитивно не сум горд“, коментираше Павел за овој факт пред претседателските избори пред повеќе од две години. „Мислам дека последните триесет години што ги посветив на градење побезбедна Чешка Република се симболично извинување кон општеството“, додаде тој во интервју за весникот „Деник Блеск“ пред пет години.
Павел беше началник на Генералштабот на чешката армија од 2012 до 2015, а од 2015 претседател на Воениот комитет на НАТО повеќе од три години.
