„Белиот штрк е симболично животно во Македонија, тесно поврзано со векови миграција на овие простори, не само економски, туку и поради војните, поврзано е со историјата на земјата и регионот. Штркот е особено важен за екосистемот и поврзан е со луѓето, тие се козависни едни од други. Лично ме заинтригира да ја анализирам оваа врска присутна во македонскиот фолклор како симбол на слобода, дом и семејство“, кажа режисерката Тамара Котевска на прес-конференцијата пред денешната светска премиера на нејзиниот трет документарец „Силјан“ вон конкуренција во селекцијата на 82. Венециски филмски фестивал.
„Силјан“ е филм за иселувањето во источна Македонија, снимен во Овчеполието. Инспириран од народната приказна за момчето Силјан, кое по кавга со татко му се претвора во штрк и заминува од дома, филмот е приказна за односот на еден земјоделец со бел штрк.
„Во овој филм стилот на снимањето беше важен за приказната и беше важно да се претопи во приказната. Поминавме многу недели со тоа семејство штркови, со неколку генерации од тоа семејство, моравме да ја добиеме нивната доверба“, рече кинематограферот Жан Дакар.
Реалноста е многу креативна сама по себе и магична и верувам дека има повеќе од она што вообичаено го гледаме во документарци, рече Котевска. (Фото: Венециски фестивал)
Котевска, која има 2 номинации за Оскар за документарецот „Медена земја“, вели дека и во овој филм сакала да продолжи со пристапот на снимање применет во „Медена земја“.
„Мојата страст за документарци е длабока и секогаш се обидувам да најдам друг пристап во снимањето. Реалноста е многу креативна сама по себе и магична и верувам дека има повеќе од она што вообичаено го гледаме во документарци. Задоволство ми е да најдам друга структура во снимањето. Во ‘Медена земја‘ имавме можност да менуваме стандарди и тој експеримент стана многу успешен и затоа сакав да продолжам на тој начин, да поминам доволно време со ликовите, да се зближиме и да добијам многу материјал“, кажа Котевска.
Тамара Котевска пред премиерата во Венеција. (Фото: Венециски фестивал)
Снимањето на „Силјан“ траело две години и уште една година подготовки, но монтажерот Мартин Иванов не можеше да каже колку време поминале со штрковите.
„Не знам колку време поминавме со нив. Снимањето штркови не е лесно затоа што не се цело време на едно место“, кажа Иванов.
Котевска појасни дека снимањето се одвивало во два дела.
„Главниот фокус во првата година беше на тоа да се разберат штрковите и да направиме стратегија како да ги фатиме најинтимните моменти. Потоа го откривме тој човек, поранешен земјоделец кој сега работи на депонија, што нè пренесе во човечкиот свет“, рече Котевска.
Котевска сама го има започнато проектот од идеја до продукција. Таа е и режисерка и продуцентка на филмот во копродукција со американската „Конкордија“ и британската „Корнершоп“, останати продуценти се Жан Дакар кој е и кинематографер на филмот, како и Јорданчо Петковски и Ана Хашми, а монтажер е Мартин Иванов. Во филмот нема учество од македонската Агенција за филм.
Истовремено, Котевска на Венецискиот филмски маркет од денеска до 31 август пред финансиери и дистрибутери ќе го претстави својот нов, четврти документарец „Мамутите кои избегаа од царството на Елрих хан“ снимен во Сибир. Филмот е за сибирското шаманско племе Долгани во кое постои конфликт меѓу одгледувачите на ирваси и ископувачите на мамутски заби, на последната точка на северот на планетава на која сè уште има цивилизација.
Во селекциите на годинешната 82. венециска Мостра светска премиера имаат два македонски филма. Покрај „Силјан“, тука е и играниот „Мајка“ на Теона Стругар Митевска кој на 27 август ја отвори програмата Хоризонти.
Првпат два македонски филма имаа премиера во Венеција во 2023, кога „Домаќинство за почетници“ на Горан Столевски играше во Хоризонти, а документарецот „21 ден до крајот на светот“ на Митевска во програмата Денови на авторите (или Венециски денови).
Единствен македонски автор кој го освоил престижниот Златен лав е Милчо Манчевски, во 1994 со „Пред дождот“, а во 2001 неговиот филм „Прашина“ го отвори Венецискиот фестивал.
Г. КОНЕВ
