ЕУ не треба да биде судија за историските прашања, велат министрите за надворешни работи на Чешка Томаш Петричек и на Словачка Иван Корчок, во заедничкиот текст објавен денеска во ЕУ Обзервер. Министрите во текстот ја објаснуваат позицијата на своите земји кои лани во декември се спротиставија на предлог-заклучокот за проширувањето на ЕУ на Европскиот совет, со аргумент дека така со тоа спречиле процесот на проширувањето да се вовлече во историски прашања, а ЕУ во улога на арбитер.
На 17 декември лани, обајцата министри излегоа со заеднички став дека нивните земји нема да дозволат Европската унија „да биде судија за нашата заедничка историја, како се идентификуваме или на кој јазик зборуваме“, откако во завршниот текст на заклучоците, на барање на Бугарија беше ставена фразата „погрешно толкување на историјата“, а Чешка и Словачка сметаат дека тоа е штетно и ќе предизвика компликации.
Во денешниот текст, тие велат дека нивниот фокус сега е на земјите од Западен Балкан со цел да се осигура стабилност на нивните најблиски соседи. Во таа смисла, тие сметаат пристапот кон Северна Македонија е пример за тоа како ЕУ праќа мешани сигнали кон земјите аспиранти за членство во Унијата.
„Во 2019, одлуката на Европскиот совет за почеток на преговори со Северна Македонија беше одложена не еднаш туку двапати. А потоа лани, Северна Македонија се соочи со уште една препрека, и повторно од неа се бара да прифати барања поврзни со нејзиниот национален идентитет. Уште повеќе, лани есента, беше поставено ново и навистина изненадувачко барање – ЕУ да стане колективен судија на историските интерпретации – за тоа што е исправно, погрешно, вистина или лага во последните стотици години на историјата на Балканот. Пред сè, на крајот на годината имаше барање овој суд да стане формален дел на пристапните критериуми. Ова ќе ја претвори ЕУ во арбитер на националните истории“, велат министрите Петричек и Корчок.
„Поради тоа не поддржуваме каква било насока која ќе санкционира интерпретација на историските прашања. Неприфатливa е идејата дека Северна Македонија има обврска да ги исправи наводните погрешни толкувања на историјата. Дополнителни услови ќе отворат пат за идни билатерални барања кои потенцијално ќе го комплицираат целиот процес во наредните години, па и децении“, велат двајцата министри.
Тие укажуваат дека проширувањето на ЕУ последниов период стана нешто што треба да се држи настрана додека Унијата не ги реши своите проблеми. Сметаат дека таквата амбвалентност ќе им користи на националистите и изолационистичката реторика во нивното соседство, што нема да биде во интерес на ЕУ и што за возврат може да предизвика бројни опасни триења и конфликти. Министрите велат дека на ЕУ ѝ требаат конкретен и догледен процес за проширување заснован на мерливи критериуми, јасни обврски и политичка волја, а дека мора да се избегне воведување елементи кои имаат висок степен за интерпретација и емоции.
„ЕУ не е тука да утврди кој е во право, а кој не за прашања во врска со историјата, јазикот или идентитетот. ЕУ е заснована на разновидност, не на судење и категоризација. Отворените историски билатерални прашања терба да се решат билатерално. Тоа не е лесен или кус процес, но може да се направи. Го знаеме тоа од нашето лично искуство. Убедени сме дека како и секогаш пречките ќе се надминат, и дека ќе може да преминеме на следните чекори, односно да работиме под претседателството на Португалија за консензус за преговарачката рамка за Северна Македонија и Албанија“, заклучуваат министрите Петричек и Корчок.
